Regenwater recyclen in Buiksloterham

Op een voormalig industrieterrein in Amsterdam-Noord worden energiezuinige en rainproof woningen gebouwd. Zelfbouwer en kwartiermaker Frank Alsema wil geen druppel regenwater verspillen.

Een keurig betegelde straat loopt in een rechte lijn door een zandvlakte. Er staat nog geen straatnaambordje in dit deel van Buiksloterham. De meeste huizen op de vrije kavels tussen de Klaprozenweg en de Ridderspoorweg zijn dan ook nog in aanbouw. Zo ook het huis van Frank Alsema, zelfbouwer en kwartiermaker van Buiksloterham.

Op het industrieel bedrijventerrein in Amsterdam-Noord komt ruimte voor creatieve ondernemers en mensen die duurzaam willen bouwen, wonen en werken. De wijk is een proeftuin voor ‘circulaire gebiedsontwikkeling’. Dat betekent: materialen recyclen, energie uit hernieuwbare bronnen betrekken, biodiversiteit stimuleren, en de gezondheid van mens én dier ondersteunen.

Bovendien moet Buiksloterham een regenbestendige wijk worden,waar zo’n 73.000 m3 drinkwater per jaar bespaard kan worden en 9.000 kg fosfaat (meststof) uit het afvalwater kan worden teruggewonnen (bron: buiksloterham.nl).

Zelfbouwproject Buiksloterham © Merlijn Michon

Frank kocht hier twee jaar geleden als een van de eerste nieuwe bewoners een dubbele kavel op de plek waar vroeger een oude steenfabriek stond. Die kavel heeft hij gesplitst met de buurman, die al een fors, duurzaam compleet houten huis heeft staan dat zo goed als af lijkt.

Waterzak

Het skelet van Franks dubbele woon- werkhuis van 360 vierkante meter staat er al, maar de tussenmuren ontbreken nog. Je kunt dwars door het huis heen kijken. Op het eerste gezicht lijkt het nog niet erg rainproof, maar dat moet het wel worden. Frank gaat namelijk al het regenwater dat op zijn huis valt opvangen in een grote, ondergrondse zak, en dat water gebruiken om zijn wc mee door te spoelen,  de wasmachine te laten lopen en de daktuinen te besproeien.

Hij tilt het deksel van de put op waar een regenzak, die 6000 liter water kan vasthouden, onder ligt. In het donker kun je de zak net zien liggen. Het regenwater loopt vanaf het dak via een slang en een filter de zak in, vervolgens wordt het door de leidingen gepompt richting toilet, wasmachine of de tuin. Mocht de zak vol lopen, dan wordt het water naar de dakvijver geleid die als noodoverstort fungeert.

Frank Alsema in de put van de regenzak © Merlijn Michon

Een regenwatervijver op het dak

En er komen nog meer rainproof maatregelen bij. Onder de binnenstraat, die het voor- en het achterhuis met elkaar verbindt, komen drainageplaten te liggen die het regenwater via de overstort uit de vijver in de bodem infiltreren. Deze natuurlijke waterafvoer wordt versterkt door de boom die daar staat. Op een dak komen zonnestoompanelen, op andere dak een warmte kas met zonnetubes, en een sedumlaag met water-opvang “Een elektradak, een warmte dak en een waterdak,” zoals Frank het noemt.

Beter samen dan alleen

De gemeente stelde duurzaamheidsnormen op voor de nieuwe woonwijk in Buiksloterham. De zelfbouwers moeten zo’n duurzaam mogelijk huis bouwen, maar krijgen de vrijheid om daar hun eigen invulling aan te geven. Frank doet het door regenwater op te vangen; zijn buurman door ook zonder zonenergie  uit de lucht te vangen.   

Zelfbouwers zijn individualisten, zegt Frank. Iedereen treft zo zijn eigen energiezuinige en rainproof maatregelen. Een andere buurman heeft bijvoorbeeld een watertank aan laten leggen in plaats van een waterzak. Als je zou samenwerken, zou je wellicht zo’n tank of zak met elkaar kunnen delen en nog meer water kunnen opvangen en besparen, maar dan moet je wel van elkaar weten waar ieder mee bezig is.

De daken van zelfbouwproject: Een elektradak, een warmte dak en een waterdak. © Merlijn Michon

Zelf een rainproof huis bouwen is vooral een zoektocht, zegt Frank. “Hoe bouw en financier je een huis? Zijn er subsidie’s mogelijk? ( Frank kreeg van het Stadsdeel een Subsidie voor duurzame energiebesparing ) Hoe maak je het rainproof? Het is een proces van voortschrijdend inzicht. Iedereen mag graag met mij meedenken over het huis, Open Source ”

De woningen moeten energiezuinig zijn, maar hoeven niet per se rainproof te zijn,” legt Frank uit. Toevallig zijn er wel een hoop partijen in de buurt die daar op dit moment mee bezig zijn, zoals de zelfvoorzienende woningen van broedplaats De Ceuvel, en de duurzame drijvende woningen van Schoon Schip.

Frank: “Daardoor is er een hoop positieve energie bij elkaar gekomen. Waternet speelt daar ook een belangrijke rol in. Zij willen graag innoveren: hemelwater,  zwart water , grijs water  en zelfs urine gescheiden afvoeren om er energie uit te kunnen halen.” Om de innovatie meer ruimte te geven, hebben Frank en zijn medebewoners ook aan het Rijk gevraagd of Buiksloterham een regelluwe zone kan worden.

Het regenwater komt dus niet in het (hemelwater)riool terecht. Op zich een goede zaak, maar iedere inwoner van Amsterdam betaalt wel rioolbelasting voor het gebruik van het riool. Daarover is Frank nu in discussie met Waternet: waarom zou je betalen voor iets dat je niet gebruikt?

Recyclen

Frank recyclet niet alleen regenwater, zijn hele huis bestaat uit hergebruikte materialen. “Mijn uitgangspunt was om alles via Marktplaats te kopen. Ik heb eerst de kozijnen, trappen en de deuren gekocht. Die zijn maatbepalend en daar omheen is het huis ontworpen.” Sommige deuren komen uit een oude kerk, de imponerende stalen wenteltrappen uit een BMW-garage. Frank is regisseur van beroep. “Het hele huis is voor mij een verhaal geworden, dan gaat het leven, net als regenwater.”

Frank Alsema balanceert op hergebruikte materialen voor zijn huis. © Merlijn Michon

Tips van Frank

Deel je kennis en ervaring

Als pionier doet Frank nu een hoop kennis op over rainproof bouwen. Kennis die hij open source kan delen. Was het makkelijk te plaatsen? Werken de rainproof maatregelen? Hoe effectief zijn ze?

Doe het samen

Als je allemaal dezelfde ambitie hebt, kun je beter samenwerken. Dan haal je meer uit je investering.

Houd al tijdens het ontwerp rekening met je plannen

Zorg voor voldoende draagkracht van je dak als je zonnepanelen, een waterbufferende sedumlaag of een dakvijver wilt. Zorg ook dat er genoeg ruimte is voor een waterzak of watertank en de benodigde extra leidingen.